SKWER Ks. J.H.Osińskiego
Ks. Józef Herman Osiński (1738-1802) – pierwszy polski elektryk -
w 2018 r przypada 280 rocznica Jego urodzin.
Zarząd Główny Stowarzyszenia Elektryków Polskich podjął uchwałę na mocy której patronem SEP w 2018 roku jest osoba ks. Józefa Hermana Osińskiego. Do zrealizowania głównych uroczystości obchodów 280 rocznicy Jego urodzin z upoważniony został rzeszowski oddział SEP. Jego życiorys oraz dokonania w pełni potwierdzają słuszność tej decyzji, gdyż zasługuje On na takie właśnie upamiętnienie.
13 stycznia 2021 w zimowych warunkach, na skwerze im. Ks. Józefa Hermana Osińskiego w Rzeszowie została wymieniona płyta pomnikowa z nowym wizerunkiem "pierwszego polskiego elektryka" ks. Osińskiego. Prace przebiegały bardzo sprawnie i profesjonalnie. Firma ML System dotrzymała słowa. Nowa płytę wykonali bardzo profesjonalnie za co cały Oddział Rzeszowski SEP bardzo dziękuję. Tekst i zdjęcia: Bolesław Pałac, wiceprezes Oddziału Rzeszowskiego SEP.
Ks. Osiński – pierwszy w poczcie pierwszych elektryków Polskich
Ks. Józef Herman Osiński (ur. 4 marca 1738 r. w Dobrzykowie, zm. 13 marca 1802 r. w Warszawie) jest nazwany pierwszym polskim elektrykiem i zajmuje pierwsze miejsce w poczcie zasłużonych polskich elektryków. Uznawany jest za pioniera techniki odgromowej, jednego z ważnych działów współczesnej elektrotechniki.
Józef Osiński do zakonu Pijarów wstąpił 20 VIII 1755 r., uczeń Kolegium Pijarskiego w Rzeszowie (1757-59), następnie nauczyciel tegoż Kolegium (1778 i 1783-86). Zdobywał gruntowną wiedzę w Wiedniu (1768-71) i Paryżu (1772), autor wielu prac z zakresu fizyki, chemii, botaniki, metalurgii i elektrotechniki. Organizator pierwszej pracowni chemicznej w Collegium Nobilium w Warszawie, jeden z założycieli Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1800), nagrodzony przez króla Stanisława Augusta zaszczytnym medalem „Merentibus”.
1. JÓZEF OSIŃSKI UCZEŃ KOLEGIUM PIJARSKIEGO W RZESZOWIE (1757-1759)
Kazimierz Osiński, imię zakonne Józef Herman (1738 – 1802) związany był z Kolegium Pijarskim w Rzeszowie w latach 1757 – 1758 (lub 1757 – 1759) jako uczeń oraz w latach 1778 i 1783 – 1786 jako nauczyciel. Pobyt prekursora elektryczności w mieście nad Wisłokiem jest mało znany. Wynika to z tego, że wkrótce po kasacie zakonu pijarów dokonanej przez cesarza Józefa II w 1786 r. na licytację wystawiono znaczną część zbiorów bibliotecznych i archiwum popijarskie wraz z dokumentami i rękopisami. Prawdopodobnie w 1790 r. cenne dokumenty zostały sprzedane, a ich nabywca nie został odnotowany.
Na początku drugiej połowy XVIII w., gdy Józef Herman Osiński uczęszczał do rzeszowskiego kolegium jego zabudowania składały się z domu konwentowego jednopiętrowego o 36 pokojach, sześcio salowego budynku dla szkół położonego na lewo od kościoła, pokrytego dachówkami, z trzema zakrystiami, wieżą i zegarem. Każda sala lekcyjna wyposażona była w ławki, katedrę, ołtarz drewniany koloru niebieskiego lub białego oraz posąg Matki Boskiej. Podobne ołtarze z obrazami świętych znajdowały się w korytarzach konwentu. Ściany korytarzy przyozdobione były co najmniej czterdziestoma obrazami. Przed kościołem stał parkan z murowanymi słupami i żelaznymi sztachetami. Na prawo od budynku konwentowego znajdował się konwikt, czyli bursa o ośmiu pokojach i browar. Wszystko to otoczone było murem klasztornym.
Kolegium Pijarskie w Rzeszowie - obecnie I LO
Na trzy lata przed podjęciem nauki w Rzeszowie przez Józefa Hermana Osińskiego, tj. w 1754 r., w kolegium tym zaczęto nauczać zgodnie z nową ustawą szkolną, której projekt opracował Stanisław Konarski, a zatwierdził papież Benedykt XIV. Na naukę przyjmowano chłopców, którzy skończyli co najmniej 8 lat, a nie mieli więcej niż 13. Musieli oni umieć czytać, czytelnie pisać, znać cztery działania arytmetyczne z liczbami pojedynczymi oraz mówić trochę po niemiecku i francusku.
Celem szkoły, która wzorowała się na założonym przez Konarskiego w Warszawie w 1740 r. Collegium Nobilium, było wszechstronne kształcenie młodzieży pod względem umysłowym i fizycznym, rozwój rozumu, serca i woli, przyzwyczajenie do szanowania porządku prawnego oraz przysposobienie państwu miłujących ojczyznę i szanujących prawo obywateli. W edukacji zwracano uwagę zarówno na kwestie moralne jak i fizyczne, uszlachetniano serce, oświecano rozum, umacniano ciało. Zapewniano młodzieży ciągły i systematyczny dozór. Nie ograniczał się on do zajęć lekcyjnych, ale obejmował także południową przerwę oraz czas przeznaczony na pracę domową i odpoczynek
w bursach i na stancjach. Przyzwyczajano chłopców do punktualności, skromności, grzeczności, poszanowania dla starszych, religijności, porządku i czystości wokół siebie [1].
2. KRÓTKA PRACA NAUCZYCIELSKA JÓZEFA OSIŃSKIEGO W KOLEGIUM PIJARSKIM W RZESZOWIE (1778 r.)
Dziewiętnaście lat po zakończeniu nauki w Rzeszowie w 1778 r. Osiński powrócił do tamtejszego kolegium jako nauczyciel. Kilka lat przed jego przybyciem uległa zmianie sytuacja polityczna ziem polskich, a w ślad za nią także sytuacja w oświacie. Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 r. jej południowe ziemie zwane Galicją dostały się pod panowanie Austrii. Panująca w niej Maria Teresa, budując model władzy zwany absolutyzmem oświeconym, wdrażała w życie zasadę, że wychowanie i nauczanie jest domeną państwa. Dlatego powinno ono wywierać decydujący wpływ na kierunek oświaty i bezpośrednio zarządzać szkołami publicznymi. Po 1773 r. cesarzowa odebrała gimnazja podległe rozwiązanemu przez papieża Klemensa XIV zakonowi jezuitów i przekazała pijarom. Wszystkie szkoły zarządzane przez Zakon Kleryków Regularnych Ubogich Matki Bożej Szkół Pobożnych poddała kontroli urzędników podległych władzom centralnym w Wiedniu. W 1774 r. doprowadziła do powstania Prowincji Wschodnio-Galicyjskiej Pijarów.
3. DŁUŻSZA PRACA NAUCZYCIELSKA JÓZEFA OSIŃSKIEGO W KOLEGIUM PIJARSKIM W RZESZOWIE (1783 – 1786)
Trzeci pobyt Józefa Hermana Osińskiego w rzeszowskim kolegium w latach 1783-86 przypadł na okres osobistych rządów cesarza Józefa II (1780-90). Monarcha, dążąc do osłabienia pozycji Kościoła, zmniejszył o jedną trzecią liczbę klasztorów w swoim państwie (z 2045 do 1324), a majątki skasowanych przeznaczył na utworzenie funduszu naukowego i religijnego, mającego służyć celom wychowania i kwestiom wyznaniowym. W 1786 r. dokonał kasaty zakonu pijarów [1]. W grudniu 1783 r. zapowiedział redukcję 18 galicyjskich szkół średnich do 6 państwowych z językiem wykładowym niemieckim. Rzeszów jako jedno
z miast cyrkularnych (obwodowych), podobnie jak Lwów, Stanisławów, Zamość, Przemyśl i Bochnia, miał zachować swoje gimnazjum.
4. PODSUMOWANIE PRACY KS. OSIŃSKIEGO w RZESZOWIE
Kolegium Pijarskie w Rzeszowie było jednym z kilku etapów edukacyjnych Józefa Hermana Osińskiego. W ciągu roku lub dwóch lat zdobył w nim solidną wiedzę humanistyczną. Później w Międzyrzeczu Koreckim w latach 1858-60 studiował logikę i filozofię, w Warszawie w latach 1864-65 odbył studia teologiczne, a w latach 1768-72
w Wiedniu i Paryżu, pod kierunkiem tamtejszych naukowców, przyswajał sobie najnowszą wiedzę z dziedziny fizyki, chemii i botaniki.
Czteroletnia praca nauczycielska w Rzeszowie stanowiła również krótki okres w ponad trzydziestoletniej karierze pedagogicznej Osińskiego. Prowadził on ponadto zajęcia jako praktykant nauczycielski w Międzyrzeczu Koreckim (1861-62), jako nauczyciel w Warszawie (1863), jako profesor filozofii w Wieluniu (1865-68) i przez wiele lat w Collegium Nobilium w Warszawie, jako rektor w szkole pijarskiej w Łomży, a później jako profesor-emeryt w Górze Kalwarii i ponownie w Collegium Nobilium. W międzyczasie pełnił różne funkcje zakonne. Praca dydaktyczna, którą lubił i urozmaicał, organizując pracownie fizyczne i chemiczne, nie była dla niego przeszkodą w prowadzeniu badań i zbieraniu materiałów do publikacji. Owocem obserwacji i poszukiwań są książki z fizyki, metalurgii, elektroniki i chemii o walorach zarówno naukowych jak i popularyzatorskich
Pobyt J. H. Osińskiego w Kolegium Pijarskim w Rzeszowie odnotowany jest m.in. w publikacjach książkowych wydanych z okazji 325- i 350-lecia tej szkoły (1983 i 2006 r.). Z okazji tej drugiej rocznicy wybitny wychowanek został patronem pracowni fizycznej
w I Liceum, a jego podobizna i życiorys znalazły się na tabliczce umieszczonej na ścianie obok drzwi wejściowych. Jednak poszukiwanie informacji o związkach prekursora elektryczności z Rzeszowem i jego kolegium nie jest jeszcze zakończone. Mam nadzieję, że historycy regionaliści zdołają z czasem ustalić inne osoby, z którymi nestor fizyków polskich miał kontakt i które być może wywarły istotny wpływ na rozwój jego zainteresowań.
5. WSPÓŁCZESNA PAMIĘĆ O PIERWSZYM POLSKIM ELEKTRYKU.
Już w styczniu 2015r odbyło się pierwsze spotkanie – seminarium w Rzeszowie zorganizowane przez SEP i poświecone osobie Ks. Osińskiego. Inicjatorem działań i badań nad osoba Ks. J.H.Osińskiego w Rzeszowie był i jest dr.hab. inz Grzegorz Masłowski Profesor Politechniki Rzeszowskiej , obecny Prorektor ds. kształcenia. To On jako absolwent I LO w Rzeszowie dużo miejsca poświęcił osobie Ks. Osińskiego we wstępie do swojej pracy habilitacyjnej z zakresu instalacji odgromowych i wyładowań atmosferycznych.
Pierwsze spotkanie SEP Rzeszów poświęcone Ks. J.H.Osińskiemu (styczeń 2015r, Hotel Grand w Rzeszowie)
Rada Miasta Rzeszowa w 2016 roku , na wniosek SEP Rzeszów , podjęła uchwałę o nadaniu jednemu ze skwerów miasta imienia Ks. Józefa Hermana Osińskiego. Skwer ten zostanie przebudowany przez SEP Rzeszów wg. nowej koncepcji architektonicznej , a oddanie skweru do użytku mieszkańców powinno odbyć się we wrześniu 2018 r , podczas głównych uroczystości w Rzeszowie poświeconych patronowi SEP .
Koncepcję przebudowy skweru opracowały studentki V roku architektury Politechniki Rzeszowskiej a zamianę koncepcji na projekt budowlany podjęła się pracownia architektoniczna ARCHIDEFACTO Grzegorz Ruszel z Rzeszowa.
6. Koncepcja zagospodarowania skweru
Bryła pomnika upamiętniającego postać Ks. Osińskiego jest bardzo nietypowa i ciekawa. Są to dwie bryły szklane ustawione w przejściu ( ścieżka rowerowa i ścieżka dla pieszych ) z motywami instalacji odgromowej i wyładowań atmosferycznych. Bryły szklane zawierają podobiznę Ks. Osińskiego oraz opis jego dokonań naukowych.
Na dzień dzisiejszy skwer został już oznaczony tablica miejską , która informuje o osobie , którą pragniemy wydobyć z zapomnienia i nadać Jej większego znaczenia na jakie zasługuje za swoją pracę i dokonania w mieście nad Wisłokiem
Medal im. Ks. J. H. Osińskiego (rewers)
Medal Ks. J. H. osińskiego (awers)
Płyta pomnikowa na skwerze (1)
Płyta pomnikowa na skwerze ( 2)
Program Obchodów Patrona Roku 2018 ks. Józefa Hermana Osińskiego
w Rzeszowskiem Oddziale SEP w dniu 29 września 2018 r.
Uroczystości są związane z:
- 360-lecie I Liceum Ogólnokształcącego w Rzeszowie, w którym J. Osiński był uczniem i nauczycielem
- 280-lecie urodzin pierwszego Elektryka
- Odsłonięcie tablic pomnikowych na skwerze im. Ks. J. H. Osińskiego
Ogólny przebieg uroczystości w dniu 29.09.2018:
11.00 - 13.00 Kino Zorza: powitanie, przekazanie Szkole nowego sztandaru, film o szkole, wystąpienia gości, wręczenie medali, referaty okolicznościowe, część artystyczna w wykonaniu uczniów I LO.
13.00 -15.00 I Liceum ogólnokształcące: na dziedzińcu I LO zostanie poświęcony kamień z okazji 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości, zwiedzanie wystawy oraz klasopracowni fizyki im. Ks. J. H. Osińskiego.
15.00-15.30 przejście na skwer
15.00 -16.30 odsłonięcie tablic pomnikowych, wystąpienia gości, spotkanie w PGE
17.30 Zebranie Zarządu oddziału z udziałem przedstawicieli Zarządu Głównego i prezesów Oddziałów SEP.
Komitet Honorowy Obchodów:
1. dr hab. inż. Grzegorz Masłowski, Prof. PRz. - Prorektor – Przewodniczący Komitetu,
2. dr h.c. Tadeusz Ferenc – Prezydent Miasta Rzeszowa,
3. dr inż. Piotr Szymczak – Prezes SEP,
4. prof. dr hab. inż. Zdobysław Flisowski - były przewodniczący PKOO SEP,
5. dr hab. inż. Jerzy Hickiewicz, Prof. PO – członek Honorowy SEP, były przewodniczący CKH SEP,
6. dr Tadeusz Ochenduszko – nauczyciel historii w I LO w Rzeszowie,
7. dr hab. inż. Dariusz Świsulski, Prof. PG – Przewodniczący Centralnej Komisji Historycznej SEP,
8. O. pijar Jan Taff z Krakowa,
9. mgr inż. Władysław Turek – Dyrektor Generalny PGE Dystrybucja Rzeszów,
10. mgr inż. Dariusz Czuk - Prezes PGE Obrót Rzeszów,
11. mgr Piotr Wanat - Dyrektor I LO w Rzeszowie,
12. mgr Agata Błahut – nauczyciel fizyki w I LO,
Komitet Organizacyjny
1. Barbara Kopeć - Prezes SEP Oddział Rzeszowski – Przewodnicząca Komitetu,
2. Bolesław Pałac – V-ce Prezes SEP ORz,
3. Zbigniew Styczeń - V-ce Prezes SEP ORz,
4. Wiesław Lelek – V-ce prezes SEP ORz - PGE Rzeszów,
5. Kazimierz Rochecki – Przewodniczący Rady Osiedla Rzeszów Śródmieście - Północ,
6. Danuta Solarz – Radna Miasta Rzeszowa,
7. Tadeusz Chmiel - Zarząd SEP ORz.
Patronat honorowy: Prezydent Miasta Rzeszowa, Rektor Politechniki Rzeszowskiej, Prezes SEP
Patronat medialny: TVP Rzeszów, Radio Rzeszów, Wiadomości Elektrotechniczne, Spektrum, Super Nowości.
Sponsorzy: PGE Dystrybucja, PGE Obrót, ML System.
Uchwały Rady Miasta Rzeszów
Uzasadnienie do uchwały RM
Załącznik do uchwały RM.
Ks. Józef Herman Osiński.
.jpg)
Pierwszy polski podręcznik z elektrotechniki ( 1784r).
Poczet pierwszych polskich elektryków.
Stan skweru - wiosna 2017 r.
.jpg)
Obecny stan skweru (2017).
Tablica informacyjna umieszczona na skwerze- lipiec 2017.
Jedna z koncepcji pomnika.
Fragment planu koncepcyjnego skweru.
Fragment planu zagospodarowania skweru.